TS Nguyễn Chí Công là một nhân vật độc đáo của Việt Nam, nổi tiếng với vai trò tiên phong trong lĩnh vực công nghệ thông tin và sự tận tâm sâu sắc đối với việc bảo tồn di sản văn hóa của Hà Nội. Hai lĩnh vực tưởng chừng như khác biệt này đã được TS Công kết hợp một cách nhuần nhuyễn trong suốt cuộc đời, tạo nên những đóng góp có ý nghĩa cho cả sự tiến bộ công nghệ và ký ức văn hóa của đất nước. Sự song hành giữa công nghệ và di sản cho thấy một cam kết sâu sắc đối với sự phát triển quốc gia và bản sắc văn hóa. Dường như trong suốt cuộc đời, những tiến bộ trong một lĩnh vực được ông xem như là sự bổ sung cho việc bảo tồn lĩnh vực kia. Việc ông tham gia chế tạo chiếc máy tính đầu tiên thể hiện một tư duy hướng tới tương lai, trong khi sự tập trung sau này vào di sản lại cho thấy sự trân trọng quá khứ. Đây không phải là sự thay đổi mà là hai niềm đam mê song hành. Tước vị tiến sĩ của ông cho thấy trình độ học vấn và chuyên môn cao, tạo dựng uy tín cho những đóng góp của ông trong cả hai lĩnh vực. Danh hiệu này gợi ý về một quá trình đào tạo học thuật nghiêm túc, có lẽ trong lĩnh vực công nghệ, trang bị cho ông những kỹ năng và tư duy để giải quyết những thách thức phức tạp trong cả công nghệ thông tin và nghiên cứu lịch sử.
1. Người tiên phong ở tuổi 27
Sự nghiệp ban đầu của TS Nguyễn Chí Công gắn liền với lĩnh vực công nghệ, bắt đầu bằng việc ông tham gia chế tạo chiếc máy tính đầu tiên của Việt Nam. Thành tựu này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đầu tiên ở châu Á và thứ ba trên thế giới (sau Pháp và Mỹ) đạt được kỳ tích này.1 Sự kiện lịch sử này diễn ra vào năm 1977, với chiếc máy tính mang tên VT80.4 Ở tuổi 27, ông đã là một kỹ sư đóng vai trò quan trọng trong dự án, cho thấy trình độ chuyên môn cao từ rất sớm.1 Quá trình phát triển này diễn ra tại Viện Khoa học Tính toán và Điều khiển, tiền thân của Viện Công nghệ Thông tin ngày nay.1 Máy tính VT80 sử dụng chip Intel 8080A và được hoàn thành trong một khoảng thời gian đáng kinh ngạc là hai tháng.1 Vào thời điểm đó, nhiều người đã tỏ ra hoài nghi về khả năng chế tạo máy tính của Việt Nam, coi đó là một giấc mơ xa vời.1 Để có thêm bộ nhớ thử nghiệm, ông đã tìm mua các thiết bị điện tử từ xác máy bay Mỹ bị bắn rơi ở chợ trời. Chính từ những đi-ốt thu thập được, ông và các đồng nghiệp đã chế tạo thành công bộ nhớ, lập trình bằng cách bật tắt thủ công.3
Việc chế tạo thành công máy tính VT80 vào năm 1977 đã đưa Việt Nam lên vị trí tiên phong trong lĩnh vực đổi mới công nghệ ở châu Á vào thời điểm đó. Điều này thách thức những nhận thức thông thường và làm nổi bật tiềm năng ban đầu của các nhà khoa học và kỹ sư Việt Nam. Các nguồn tin 1 khẳng định rõ ràng rằng Việt Nam là một trong những nước đầu tiên ở châu Á chế tạo máy tính. Thành công ban đầu này, dù nguồn lực còn hạn chế, đã chứng tỏ sự khéo léo của TS Công và nhóm của ông. Việc dự án được hoàn thành chỉ trong vòng hai tháng 1 cho thấy sự cống hiến cao độ và trình độ kỹ thuật xuất sắc của đội ngũ do TS Công dẫn dắt. Sự phát triển nhanh chóng này cho thấy một tập thể làm việc tập trung và có kỹ năng cao, đã vượt qua những rào cản kỹ thuật và hậu cần tiềm ẩn một cách hiệu quả. Câu chuyện về việc tìm kiếm linh kiện từ máy bay Mỹ bị bắn rơi 3 tiết lộ sự tháo vát và quyết tâm trong bối cảnh khan hiếm và những hạn chế địa chính trị tiềm ẩn vào thời điểm đó. Điều này làm nổi bật những hoàn cảnh khó khăn mà sự phát triển công nghệ ban đầu ở Việt Nam đã diễn ra và những giải pháp sáng tạo đã được sử dụng.
2.Lưu giữ hành trình công nghệ của Việt Nam
Một đóng góp quan trọng khác của TS Nguyễn Chí Công là sáng kiến thành lập bảo tàng công nghệ thông tin tư nhân đầu tiên tại Việt Nam.1 Động lực thúc đẩy ông tạo ra bảo tàng này là mong muốn bảo tồn lịch sử ngành công nghệ thông tin ở Việt Nam và truyền cảm hứng cho các thế hệ tương lai.1 Bảo tàng được đặt tại nhà riêng của ông ở phố Đông Tác, Hà Nội 1 và chính thức mở cửa vào ngày 27 tháng 1 năm 2020.1 Bộ sưu tập của bảo tàng bao gồm khoảng 300 hiện vật được trưng bày, được lựa chọn từ gần 1000 hiện vật mà ông đã sưu tầm, giới thiệu sự phát triển của phần cứng, phần mềm và mạng máy tính.1 Các hiện vật tiêu biểu bao gồm các linh kiện máy tính đời đầu (trong đó có chip từ những năm 1970), bo mạch in của máy tính VT80, các máy tính Macintosh đời đầu và các sách, tài liệu lịch sử về công nghệ thông tin.1 Bảo tàng được tổ chức thành ba khu vực chính: phần cứng, phần mềm và mạng.1 TS Công cũng đã tạo ra hai biểu đồ song song về lịch sử công nghệ thông tin thế giới và Việt Nam.1 Ông còn có kế hoạch xây dựng mô hình 3D trực tuyến cho các hiện vật của bảo tàng.1 Điều đáng chú ý là bảo tàng mở cửa miễn phí cho khách tham quan.1
Việc một người tiên phong như TS Công thành lập một bảo tàng công nghệ thông tin tư nhân cho thấy sự cam kết cá nhân của ông trong việc bảo tồn và chia sẻ lịch sử phát triển công nghệ của Việt Nam, một lịch sử thường bị bỏ qua. Khác với các bảo tàng do nhà nước quản lý, một sáng kiến tư nhân xuất phát từ niềm đam mê cá nhân làm nổi bật sự tận tâm của cá nhân đối với chủ đề và mong muốn kiểm soát cách kể chuyện và trưng bày. Số lượng hiện vật được thu thập (gần 1000, với 300 hiện vật được trưng bày) cho thấy sự cống hiến lâu dài cho việc sưu tầm và bảo tồn lịch sử công nghệ thông tin. Điều này cho thấy một tầm nhìn xa trông rộng về ý nghĩa lịch sử của những hiện vật này. Việc bao gồm các mốc thời gian song song cho lịch sử công nghệ thông tin toàn cầu và Việt Nam trong bảo tàng 1 thể hiện sự hiểu biết về vị thế của Việt Nam trong bối cảnh tiến bộ công nghệ quốc tế rộng lớn hơn, nuôi dưỡng niềm tự hào dân tộc và chống lại thái độ “sùng ngoại” tiềm ẩn. Cách tiếp cận so sánh này cung cấp bối cảnh giá trị và làm nổi bật những đóng góp của Việt Nam vào bức tranh công nghệ thông tin toàn cầu, thay vì chỉ trình bày lịch sử của nó một cách biệt lập.
3.Vượt lên trên những bit và byte
Ngoài những đóng góp cho lĩnh vực công nghệ, TS Nguyễn Chí Công còn có một mối liên hệ sâu sắc với lịch sử và văn hóa Hà Nội.3 Ông đã tạo ra hai trang web là 360.hncity.org và dongtac.hncity.org để giới thiệu về di sản của Hà Nội.3 Trang 360.hncity.org là một hướng dẫn trực tuyến toàn diện về gần 800 địa điểm ở Hà Nội, sử dụng tọa độ GPS và hình ảnh panorama.3 Trong khi đó, dongtac.hncity.org là một blog cá nhân và kho lưu trữ các bài viết về nhiều chủ đề khác nhau, bao gồm lịch sử và văn hóa Hà Nội.3 Ông cũng đã xuất bản nhiều cuốn sách về di sản văn hóa Hà Nội, chẳng hạn như bộ sách “1000 điểm đến đồng bằng Bắc Bộ”, tập trung vào các di tích lịch sử quanh Hà Nội.4 Quá trình nghiên cứu của ông rất tỉ mỉ, bao gồm việc trực tiếp đến các địa điểm, chụp ảnh và ghi lại thông tin lịch sử.3 Ông bày tỏ sự lo ngại về tình trạng xuống cấp của các di tích lịch sử và mong muốn bảo tồn ký ức về chúng.3 TS Công đã tận dụng các kỹ năng công nghệ thông tin của mình (như tạo cơ sở dữ liệu và phát triển trang web) để ghi lại và chia sẻ thông tin văn hóa.3
Sự tận tâm của TS Công đối với di sản Hà Nội, song hành với sự nghiệp công nghệ thông tin của ông, cho thấy một tình yêu sâu sắc đối với quê hương và mong muốn sử dụng kỹ năng của mình để đóng góp vào việc bảo tồn văn hóa của thành phố. Sự tập trung kép này cho thấy một cái nhìn toàn diện về bản sắc dân tộc, nơi sự tiến bộ công nghệ và di sản văn hóa được đan xen và có tầm quan trọng ngang nhau. Việc tạo ra các trang web chi tiết như 360.hncity.org thể hiện một ứng dụng tinh vi các kỹ năng công nghệ thông tin vào lĩnh vực di sản văn hóa, giúp thông tin lịch sử trở nên dễ tiếp cận và hấp dẫn hơn đối với đông đảo khán giả. Điều này vượt xa việc chỉ đơn thuần ghi lại; nó bao gồm việc tạo ra các nền tảng thân thiện với người dùng, tận dụng công nghệ để nâng cao sự hiểu biết và trân trọng các di tích văn hóa. Việc xuất bản sách về di sản Hà Nội, ngay cả ở tuổi 75 4, cho thấy một mức năng lượng đáng chú ý và một cam kết tiếp tục chia sẻ kiến thức và niềm đam mê của ông. Nỗ lực bền bỉ này, ngay cả khi đã nghỉ hưu, nhấn mạnh chiều sâu niềm đam mê của ông và sự tận tâm của ông trong việc để lại một dấu ấn lâu dài về cảnh quan văn hóa của Hà Nội.
4.Di sản của lòng yêu nước và học thuật
Những hoạt động đa dạng của TS Nguyễn Chí Công chịu ảnh hưởng sâu sắc từ nền tảng gia đình giàu truyền thống trí tuệ và yêu nước.4 Ông sinh ra trong một gia đình trí thức ở Thăng Long (Hà Nội).15 Ông là cháu nội của Nguyễn Hữu Cầu, một nhà nho yêu nước và là người sáng lập phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục.3 Cha ông, Nguyễn Hữu Tảo, là một giáo sư có nhiều đóng góp cho nền giáo dục Việt Nam.13 Chú ruột của ông là Thiều Chửu Nguyễn Hữu Kha, một học giả nổi tiếng, nhà yêu nước và là chuyên gia về triết học phương Đông.15 Anh trai ông, Nguyễn Hải Hoành, là một dịch giả tiếng Trung uy tín.15 Truyền thống gia đình về học thuật và lòng yêu nước đã thấm nhuần trong ông sự trân trọng sâu sắc đối với văn hóa và ý thức trách nhiệm đối với dân tộc.1
Nền tảng gia đình vững chắc về trí tuệ và lòng yêu nước rõ ràng đã ảnh hưởng đến những đam mê của TS Công và sự tận tâm của ông đối với cả sự tiến bộ công nghệ và bảo tồn văn hóa. Điều này cho thấy một ý thức sâu sắc về nghĩa vụ công dân và niềm tự hào văn hóa. Dòng dõi các học giả và nhà yêu nước trong gia đình ông đã cung cấp một nền tảng vững chắc và những hình mẫu cho sự dấn thân trí tuệ và phục vụ quốc gia, định hình các giá trị và khát vọng của ông. Mối liên hệ với phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục thông qua ông nội của ông làm nổi bật một mối liên kết lịch sử với những nỗ lực đầu thế kỷ 20 để hiện đại hóa xã hội Việt Nam và thúc đẩy ý thức dân tộc. Điều này cung cấp một bối cảnh sâu sắc hơn cho những nỗ lực hiện đại hóa của TS Công trong lĩnh vực công nghệ thông tin và sự tận tâm của ông đối với việc bảo tồn di sản quốc gia. Mối liên hệ lịch sử này cho thấy rằng công việc của TS Công có thể được xem như là sự tiếp nối di sản của gia đình ông trong việc đóng góp vào sự tiến bộ và bản sắc văn hóa của Việt Nam trong các thời đại khác nhau.
5.Kiến tạo tiến bộ công nghệ: Từ VT80 đến Internet
Hành trình chuyên nghiệp của ông trong lĩnh vực công nghệ thông tin rất đáng chú ý.1 Ông đã theo học ngành khoa học máy tính tại Tiệp Khắc.1 Ông đóng vai trò quan trọng tại Viện Khoa học Tính toán và Điều khiển.1 Ông cũng là trưởng tiểu ban mạng của Chương trình Quốc gia về Công nghệ Thông tin.1 Đóng góp to lớn của ông trong việc đưa internet vào Việt Nam năm 1997 và thúc đẩy ứng dụng của nó trong nhiều lĩnh vực khác nhau là vô cùng quan trọng.1 Ông từng có thời gian làm việc tại một công ty điện lực Pháp và quyết định mang các nguồn lực kỹ thuật về Việt Nam thay vì tìm kiếm lợi ích cá nhân.1 Ông cũng là trưởng phòng công nghệ thông tin đầu tiên của Tập đoàn FPT.1 Hiện tại, ông là Trưởng ban Kỹ thuật Tiêu chuẩn CNTT thuộc Viện Tiêu chuẩn Việt Nam.4 Ông còn là đồng tác giả của bộ sách giáo khoa “Tin học Kết nối tri thức với cuộc sống”.4
Quỹ đạo sự nghiệp của TS Công thể hiện sự cống hiến nhất quán cho sự tiến bộ của công nghệ thông tin ở Việt Nam, từ hành động nền tảng là xây dựng chiếc máy tính đầu tiên đến vai trò quan trọng trong việc đưa internet vào. Điều này làm nổi bật tầm nhìn dài hạn và cam kết của ông đối với sự tiến bộ công nghệ quốc gia. Sự tham gia của ông vào cả phát triển phần cứng ban đầu và các dự án cơ sở hạ tầng sau này như internet cho thấy sự hiểu biết toàn diện về bối cảnh công nghệ thông tin đang phát triển và một cách tiếp cận chủ động để thúc đẩy sự tăng trưởng của nó ở Việt Nam. Quyết định ưu tiên mang các nguồn lực kỹ thuật trở lại Việt Nam trong thời gian ông ở Pháp 1 nhấn mạnh cam kết của ông đối với sự phát triển của ngành công nghệ thông tin Việt Nam hơn là làm giàu cá nhân, phản ánh một ý thức mạnh mẽ về trách nhiệm quốc gia. Hành động vị tha này làm nổi bật sự tận tâm của ông trong việc đóng góp vào năng lực công nghệ của Việt Nam và sự sẵn lòng hy sinh lợi ích cá nhân vì lợi ích lớn hơn của quốc gia. Sự tham gia liên tục của ông vào các tiêu chuẩn công nghệ thông tin và giáo dục (viết sách giáo khoa) ngay cả trong những năm sau này 4 cho thấy một cam kết bền vững đối với lĩnh vực này và mong muốn định hình tương lai của công nghệ thông tin ở Việt Nam bằng cách đảm bảo chất lượng và phổ biến kiến thức. Sự tham gia liên tục này thể hiện niềm đam mê lâu dài của ông đối với công nghệ thông tin và niềm tin vào tầm quan trọng của các tiêu chuẩn và giáo dục đối với sự tăng trưởng và phát triển liên tục của ngành.
6.Sự ghi nhận, tầm ảnh hưởng và di sản bền vững
Tác động lâu dài từ công việc của TS Nguyễn Chí Công đối với bối cảnh công nghệ và những nỗ lực bảo tồn văn hóa của Việt Nam là vô cùng to lớn. Ông đóng vai trò tiên phong trong việc đặt nền móng cho ngành công nghiệp công nghệ thông tin Việt Nam.7 Chiếc máy tính VT80 có ý nghĩa như một biểu tượng cho năng lực công nghệ ban đầu của Việt Nam.1 Bảo tàng công nghệ thông tin của ông có giá trị giáo dục to lớn trong việc giúp mọi người hiểu về lịch sử và sự phát triển của công nghệ ở Việt Nam.1 Các trang web và ấn phẩm của ông đóng vai trò quan trọng trong việc ghi lại và quảng bá di sản văn hóa của Hà Nội, giúp nó tiếp cận được với đông đảo khán giả hơn.3 Ông đã nhận được sự công nhận rộng rãi cho những đóng góp của mình, được nhớ đến như một trong những người tiên phong của ngành công nghệ thông tin Việt Nam.7 Ông luôn mong muốn truyền cảm hứng cho các thế hệ tương lai trong cả lĩnh vực công nghệ và bảo tồn văn hóa.1
Di sản của TS Công được định hình bởi những đóng góp kép của ông cho sự tiến bộ công nghệ và bảo tồn văn hóa, thể hiện một sự kết hợp hiếm có giữa kỹ năng và đam mê đã mang lại lợi ích to lớn cho Việt Nam. Tác động của ông không chỉ giới hạn trong một lĩnh vực; ông đã để lại một dấu ấn không thể phai mờ trên cả sự tiến bộ công nghệ và ký ức văn hóa của quốc gia, khiến ông trở thành một nhân vật thực sự độc đáo và quan trọng. Những nỗ lực của ông trong việc thu hẹp khoảng cách giữa công nghệ và di sản thông qua các trang web và bảo tàng của mình minh họa cách các công cụ hiện đại có thể được sử dụng để bảo tồn và thúc đẩy sự hiểu biết và trân trọng văn hóa. Ông nhận ra tiềm năng của công nghệ trong việc nâng cao khả năng tiếp cận và tương tác với di sản văn hóa, đặt ra một tấm gương cho các sáng kiến tương lai trong lĩnh vực này. Sự tận tâm của ông trong việc ghi lại và chia sẻ kiến thức của mình, ngay cả trong những năm cuối đời, cho thấy một ý thức sâu sắc về trách nhiệm trong việc truyền lại kinh nghiệm và hiểu biết của mình cho các thế hệ tương lai, đảm bảo sự tiếp nối của cả đổi mới công nghệ và nhận thức văn hóa. Công việc đang diễn ra của ông phản ánh một cam kết đối với việc cố vấn và chuyển giao kiến thức, nhằm mục đích truyền cảm hứng và trang bị cho các thế hệ tương lai để xây dựng dựa trên những thành tựu của ông trong cả công nghệ thông tin và bảo tồn di sản.
7.Một cuộc đời cống hiến cho đổi mới và bảo tồn
TS Nguyễn Chí Công đã có những đóng góp đa dạng và sâu sắc cho Việt Nam. Ông đóng vai trò then chốt trong giai đoạn đầu phát triển của ngành công nghệ thông tin Việt Nam. Đồng thời, ông cũng dành trọn tâm huyết cho việc bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa phong phú của Hà Nội. Vị thế độc đáo của ông nằm ở chỗ ông là hiện thân của cả sự tiến bộ công nghệ và tinh thần bảo tồn văn hóa. Di sản lâu dài của ông có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với lịch sử Việt Nam.
